با عضویت در کانال یوتیوب حافظ دیوان از ما حمایت فرمایید :: اینستاگرام :: کانال یوتیوب حافظ دیوان ::
غزلیات حافظ به ترتیب رَوی ( آخرین حرف اصلی قافیه یا ردیف ) :
  الف  |  ب  |  ت  |  ث  |  ج  |  ح  |  خ  |  د  |  ر  |  ز  |  س  |  ش  |  ع  |  غ  |  ف  |  ق  |  ک  |  ل  |  م  |  ن  |  و  |  ه  |  ی | برچسب ها

۱۳۹۳ شهریور ۳, دوشنبه

گوهرمنظوم - صوفی از پرتو می راز نهانی دانست - غزل 48

88- گوهرمنظوم  
صوفی از پرتو می راز نهانی دانست       گوهرهرکس ازین لعل توانی دانست
قدرمجموعه گل مرغ سخر داند و بس     که نه هرکاو ورقی خواند معانی دانست
ای که از دفتر عقل آیت عشق آموزی   ترسم این نکته به تحقیق ندانی دانست
می بیاور ه ننازد به گل باغ جهان   هرکهغارتگری باد خزانی دانست
عرضه کردمدو جهان بردل کار افتااده       بجز از عشق تمو باقی همه فانی دانست
سنگ و گل را کنداز یمن نظر لعل و عقیق هرکه قدر نفس باد یمانی دانست
آن شد اکنون که ز آبنای عوام اندیشم     محتسب نیز درین عشق نهانی دانست
دلبر آسایش ما مصلحت وقت ندید   ورنه از جانب ما دل نگرانی دانست
حافظ اینگوهر منظوم که ازطبع انگیخت     اثر تر بیت اصف ثانی دانست


توضیحات :
پرتو ( نور = براثر 9 لعل (استعاره از می ) مرغ سخر ( بلبل = پرنده سحری ) کار افتاده ( با تجربه ) دل نگرانی ( تشویش ) بمننظر ( عنایت ) بمانی ( منسوب به یمن = بوی حضرت رحمان ) گوهر منظوم ( شعر حافظ ) آصف ثانی ( نزیر شاه شجاع= خواجه قوام ) شد (رفت ) ابنای عوام (مردم ) اندیشه ( پروا داشته باش ) محتسب ( امر و نهی کننده شریعت ) به تحقیق (قید = حقیقاً) معنی بیت 2( تنها بلبل به ارزش واعی گل پی می برد پس هرکس که یک برگ از کتاب هستی را بخواند معنی شناس نخواهد بود ) معنی بتی 7( آن روزگار پایان یافتبه علت میگساری باید از مردم عوامنگران باشم درحالی که امر ونهیکننده شریعت و داروغه هم ازمیگساری پنهان ما آگاه است )

نتیجه تفال :
1-   آفرین – مرحبا – جهان بروفق مرادتان می شود و همه چیز در اختبار شما قرارمی گیرد پس هیچ ترس و واهمه ای به دل راه مده بلکه دل را قوی و اراده را محکم و نیت را جزم و قطعی کن تردیدها راه چون رشته هایی دور زهن شما را احاطه کرده هم اکنون دور بریز زیرا جلوی فعالیت و تلاش شما را می گیرد جای هیچ گونه نگرانی نیست نیت شما روشن و قابل اجر امی باشد برخدا توکل کن
2-   همین هفته به یکی از مشاهد متبرکه برو نذرخود را ادا کن و با خلوص نیت دو رکعت نماز شکر بجای بیاور که جهان بر وفق مراد شد
3-   خواجه دربیت پنجم به شما می فرماید ( این جهان و آن جهان را در دل با تجربه و رنج دیده خود آشکار کردم به جز عشق تو که جاودانی است هرچیز دیگر را زودگذر و ناپایدار شناخت ) عزیرم چقدر روشن و صریح است خوش باش و حتماً مرا هم دعا کنید
4-   سعی کن ارزش زندگی خوب و نسبتاً آرام و مرفه خویش را بدانی و از آن بهره مند شوی از لجبازی عصبانیت یکدندگی وسواس قدرت طلبی حتما دست بردار که آینده ای نیکو در انتظار خانواده شماست
5-   راز یا امری پنهانی قلبت را رنج می دهد و دل مشغولی باید بدانی این امر براثر تردیدهای متوالی شما می باشد جداً پرهیز کن زیرا جای هیچ گونه نگرانی وجود ندارد درعوض توکل ترا به خداوند بیشتر کن و برتلاش و کوشش خود بیفزای که موفقیت درچند قدمی شماست و اجازه ورود می خواهد
6-   یکی از اطرافیان ثروتی یا مقامی به دست می آورد که موجب حسادت اقوام و دوستان می شود به او نصیحت کن که خوددار باشد مسافرت فعلاً صلاح نیست سفر کرده حالش خوب است و می آید خرید و فروش سودمند ولی طلاق غیر ممکن و ازدواج حتمی است .


لطفا شرح تفال را در ویدیو زیر تماشا کنید ...
با آموزش جذاب اوریگامی به کودک خود خلاقیت را در آنها شکوفا کنید و غزیزانتان را به ساخت کاردستیهای محبوب تشویق کنید ...
با آموزش جذاب اوریگامی دستمال سفره به کودک خود خلاقیت را در آنها شکوفا کنید وغزیزانتان را به ساخت کاردستیهای محبوب تشویق کنید و همزمان سفرهای مهمانی خود را زیباتر کنید ...
کمی بیشتر در خصوص غزل بدانید :

شرح غزل :

معانی لغات غزل (۴۸)
صوفی: پیرو طریقه تصوف.
پرتو: بازتاب، تابش.
پرتو می: تابش نور می، بازتاب نور شراب.
لعل: سنگ معدنی قرمز رنگ قمیتی، (استعاره):۱- شراب، ۲- لب، ۳- اشک خونین.
مجموعه: گردآورده شده.
مجموعه گل: گلستان، باغ، (استعاره):۱- کتاب گلستان‌، ۲- مجموعه اشعار سخنان ناب.
معانی: جمع معنا، مفاهیم (استعاره): تمام دانشها.
کار افتاده: از کار درآمده، کارآزموده، باتجربه، کارکشته، و از کار افتاده نیزمعنا می‌دهد.
آن شد: آن زمان گذشت.
ابنای عوام: مردمان نادان و کم مایه، اکثریت عوام و بی‌اطلاع.
محتسب: نایی ازمنکر، مأمور مبارزه با منکرات.
وقت: موقع، زمان حاضر.
یمن نظر: به برکت نگاه.
بادیمانی: بادی که ازطرف یمن می‌وزد، کنایه از مکان اویس قرنی یمانی.
آیت: نشانه، آیه.
ننازد: بدان ننازد، بدان فخر و مباهات نکند.
انگیختن: از جای جنباندن، برکشیدن، بیرون کشیدن، برجهانیدن.
آصف: کنایه از وزیر، نام وزیر حضرت سلیمان آصف برخیا.
آصف ثانی: ثانی آصف برخیا، وزیر دوم شاه.
معانی ابیات غزل (۴۸)
(۱) صوفی (هم) از برکت وجود می به راز درونی و سر نهانی دست یافت. ارزش گوهر وجود هرکس را می‌توان بامحک شراب لعل فام دریافت.
(۲) تنها بلبل سسحری قابلیت درک شناخت گلهای باغ را دارد و این طور نیست که هرکس برگی از کتابی را خواند آگاه به تمام معانی و دانستنی‌ها شود.
(۳) دنیا و آخرت را به دل کار کشته و باتجربه خود نمایاندم، تنها عشق تو را با ارزش و جاودانی و مابقی را نابود شدنی دانست.
(۴) آن زمانی که از سرزنش عوام‌الناس می‌ترسیدم گذشت. حال، حتی مأمور منکرات هم به باده‌نوشی پنهانی من آگاه است.
(۵) این از لطف او بود که آسایش خیال و راحتی‌ ما را بنا به مصلحت روزگار و موقعیت زمانه صلاح ندانست وگرنه ازدل‌نگرانی ما آگاه بود.
(۶) هرکس قدر و ارزش نسیم یمانی را بداند، آنچنان صاحب نظر و کرامت خواهد شد که می‌تواند سنگ و گل را به لعل وعقیق مبدل سازد.
(۷) ای آنکه مایلی تا از بهره‌گیری از علوم عقلی (فلسفه) به رموز عشق عرفان پی ببری، به طور قطع از راه تحقیق به این آگاهی نرسیده و بدان دست نخواهی یافت.
(۸) می‌بیاور وشراب بده! که هرکس آگاه به غارتگری باد خزانی (مرگ) باشد به گلهای باغ دنیا (زندگانی) نمی‌نازد.
(۹) حافظ که چنین رشته مراورید شعری را از خزینه طبع خود بیرون کشیده، این موهبت را از اثر تربیت و توجه آصف ثانی می‌داند.
شرح ابیات غزل (۴۸)
وزن غزل: فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فع‌لان
بحر غزل: رمل مثمن مخبون اصلم مسبغ
*
این غزل در زمان شاه شجاع و وزارت صاحب عیار یا تورانشاه سروده شده است. عبارت آصف ثانی در بیت مقطع هم می‌تواند به معنای همانند آصف و هم به معنای آصف دوم و وزیر دوم باشد و از آنجایی که حافظ وزیران شاه شجاع را به آصف تشبیه و خطاب می‌کند بنابراین غزل در زمان شاه شجاع و هنگامی سروده شده است که هنوز میان او و شاه شجاع چندان کدورت تشدید نشده بوده چه اشاراتی که در بیت پنجم به این نکته می‌کند منظور از (او) شاه شجاع است و می‌خواهد به وزیر بگوید اگر شاه به خواسته‌های من ترتیب اثر چندانی نداد مصلحت روزگار را در مد نظر داشت وگرنه ازمکنونات قلبی من آگاه بود و این می‌رساند که این غزل زمانی سروده شده که شاه شجاع تا اندازه‌ایی به (صوفی) یعنی شیخ علی کلاه بذل توجه و به حافظ بی‌اعتنایی نشان می‌داده است.
حافظ درمطلع این غزل می‌خواهد همه سرمایه فضل و کمال و معلومات رقیب خود را به حساب می وشراب بگذارد و خود را از او افضل بداند. بعضی‌ها از جمله دکتر هومن و سودی به جای کلمه صوفی کلمه (عارف) را ضبط کرده که بسیار مناسبتر است ومعنای بیت را هم روشنتر می‌سازد اما معنای بیت دوم مکمل مفاد بیت اول است و حافظ می‌خواهد چنین توضیح دهد که هر کس مختصر معلومات و اطلاعاتی داشت شخصیت با ارزشی نمی‌شود و کسی می‌تواند جامع جمیع معلومات باشد که مانند مرغ سحر یعنی خود حافظ سحرخیز، در باغ معلومات و دانش بطور مستمر سیر و تلمذ کرده باشد و این در واقع به طور غیرمستقیم تخطئه شیخ علی کلاه صوفی است. در بیت سوم تعارف و تعریف دست اول نسبت به وزیر وقت است وشاعر می‌گوید من از عاشقان و دوستداران واقعی با ایمان تو هستم. بعد در بیت چهارم مطلب مبتلا به خود را که در واقع نقطه ضعف سیاسی‌اش بوده به میان کشیده و می‌گوید آن زمان که من اهل احتیاط و پنهان کاری بودم گذشت. امروزه موضوع شراب خواری مرا حتی محتسب هم می‌داند. در بیت پنجم همانطور که در بالا گفته شد بی‌توجهی شاه را نسبت به خود به سبب جو سیاسی و مصلحت زمان می‌داند و در بیت ششم بلافاصله مطلبی را به میان می‌کشد تا به شاه مصلحت‌اندش گوشزد کند که راه صحیح کدام است. توضیح آنکه قدما معتقد بودند که در اثر پرتو آفتاب و اثرات باد و باران و به مرور زمان سنگهای مستعد بعضی از معادن تبدیل به لعل و گلهای مستعد بعضی از اماکن تبدیل به عقیق می‌شود و منظور از آوردن عبارت نفس باد یمانی اشاره به این سخنان حضرت رسول اکرم (ص) است که دربارة اویس قرن فرموده است: اِنّّّّی اَشَمُّ رایِِِِِِِحَة الرّحمان مِنْ قَبلَ الْیَمَن و اویس قرن عارفی از اهل یمن بودکه نادیده به رسول اکرم ایمان آورد و بنا به نوشته تذکره‌الاولیاء گاهگاهی آن حضرت رو به سوی یمن کرده این عبارت را ادا می‌کردند. حافظ می‌خواهد به شاه شجاع گوشزد کند که آنکه رسول خدا بود قدر اشخاص عارف واقعی را نادیده و از راه دور می‌دانست و هر کس مانند آن حضرت ارزش باد یمانی دم همت مردانی چون اویس قرن را دریابد قادر است از سنگ لعل و ازخاک و گل عقیق بیافریند نه تو که بین خرمهره و در فرق نمی‌گذاری و به جای مصاحبت با من به طرف صوفی ظاهرالصلاحی چون شیخ علی کلاه می‌روی. همچنین بدنبال این مطلب در بیت هفتم خطاب به شاه می‌گوید ای کسی که به گمان خود از روی عقل گام برمی‌داری و مصلحت خود را در این می‌دانی که به دستورات عقلی رفتار کرده و مرا کنار نهاده به مخالفین من روی آوری بدان و آگاه باش که بطور حتم به مقصود خودنخواهی رسید و در بیت هشتم آنجا که همیشه حافظ حرف و کلام آخر خود را می‌زند بی‌اعتنایی خود را نسبت به موضوع ابراز داشته و می‌گوید می‌بیاور (یعنی من دست از می‌خواری بر نمی‌دارم هرچند خالف مصلحت وقت شاه زمان باشد) و دم خوش را به ناخوش نمی‌دهم چرا که از پایان و عاقبت کار این زمانه آگاهم و این چند روز زندگانی دنیا به این همه دردسرش نمی‌ارز و در بیت مقطع غزل را به نام وزیر شاه شجاع و در تعریف او به پایان می‌برد.
***
شرح جلالی بر حافظ – دکتر عبدالحسین جلالیان


غزل به قلم علامه قزوینی :

صوفی از پرتو می راز نهانی دانست
گوهر هر کس از این لعل توانی دانست
قدر مجموعه گل مرغ سحر داند و بس
که نه هر کو ورقی خواند معانی دانست
عرضه کردم دو جهان بر دل کارافتاده
بجز از عشق تو باقی همه فانی دانست
آن شد اکنون که ز ابنای عوام اندیشم
محتسب نیز در این عیش نهانی دانست
دلبر آسایش ما مصلحت وقت ندید
ور نه از جانب ما دل نگرانی دانست
سنگ و گل را کند از یمن نظر لعل و عقیق
هر که قدر نفس باد یمانی دانست
ای که از دفتر عقل آیت عشق آموزی
ترسم این نکته به تحقیق ندانی دانست
می بیاور که ننازد به گل باغ جهان
هر که غارتگری باد خزانی دانست
حافظ این گوهر منظوم که از طبع انگیخت
ز اثر تربیت آصف ثانی دانست
















غزل به قلم شاملو : 

#####

غزل به قلم الهی قمشه ای :

#####

غزل به قلم عطاری کرمانی :

صوفی از پرتو می راز نهانی دانست       گوهرهرکس ازین لعل توانی دانست
قدرمجموعه گل مرغ سخر داند و بس     که نه هرکاو ورقی خواند معانی دانست
ای که از دفتر عقل آیت عشق آموزی    ترسم این نکته به تحقیق ندانی دانست
می بیاور ه ننازد به گل باغ جهان    هرکهغارتگری باد خزانی دانست
عرضه کردمدو جهان بردل کار افتااده       بجز از عشق تمو باقی همه فانی دانست
سنگ و گل را کنداز یمن نظر لعل و عقیق هرکه قدر نفس باد یمانی دانست
آن شد اکنون که ز آبنای عوام اندیشم      محتسب نیز درین عشق نهانی دانست
دلبر آسایش ما مصلحت وقت ندید   ورنه از جانب ما دل نگرانی دانست
حافظ اینگوهر منظوم که ازطبع انگیخت      اثر تر بیت اصف ثانی دانست

غزل را بشنوید :

#####


کلیپ های مرتبت با غزل :

#####

#####

#####

۱ نظر:

  1. ممنون تفسیر شما همیشه بی نظیره سربلند و پیروز باشید

    پاسخحذف