409 - غم زمانه
غم زمانه كه هيچمس كران نمي بينم دواش جز مي چون ارغوان نمي بينم
به رتك خدمت پير مغان نخواهم گفت چرا كه مصلحت خود رد آن نمي بينم
درين خمار كسم جرعه اي نمي بخشد ببين كه اهل دلي در جهان نمي بينم
نشان اهل خدا عاشقيست با خود دار كه در مشايخ شهر ايننشان نمي بينم
نشان موي ميانش كه دل دان بستم زمن مپرس كه خود در ميان نمي بينم
قد تو تا بشد از جويبار ديده من به جاي سرو جر آب روان نمي بينم
برين دو ديده حريان من هزار افسوس كه با دو آينه رويش عيان نمي بينم
من و سفينه حافظ كه جز درين دريا بضاعت سخن دلنشان نمي بينم
توضيحات :
غم زمانه ( اندوه روزگار ) مي چون ارغوان ( شراب سرخ ) كران نمي بينم ( پاياني ندارد = بي پاياني به نظر مير سد)پيرمغان (پير ميدكه معرفت ) چرا (زيرا كه ) مصلاحت 0 صالح و خير 9) ببين ( بنگر بنديش ) آفتاب قدح( خورشيد پياله مي ) ارتفاع عيش ( درجه شادخواري ) مگير ( اندازه مگير = مسنج ) طالع وقت ( اختر وقت مساعد و يار ) نشان ( معرفت ) اهل خدا ( اهل حق ارباب معرفت ) باخوددار ( پس از ا»جدا مشو = پيوسته بقا آنها باش = حفظ كن ) مشايخ شهر ( واعظان شهر ) نشان ( علامت = عشق )تا ( ازوقتي كه ) بشد (برفت ) دو ديده ( دو چشم ) حيران ( سگشته = عاشق ) هزار افسوس ( هزار حيف ودريغ (سفينه حافظ ( ديوان و اشعار حافظ ) معني بيت 6( نشان مويباريكو زيباي وي راكه عاشق آن شدم از من مخواه زيراكه من د رعشق او خود را فراموش كرده ام و ازديدنش ناتوانم ) معني بيت 9( برمن لازم است كه مرتبا دل به اشعار حافظ سپرم و از اين اشعار جدا نمانم زيرا تنعا در درياي حفايق شرع راو كلاي سخن گوهر بار را توان يافت )
نتيجه تفال :
1- از يانكه انساني خيرخواه و مهربان هستيد و هميشه خوبي ديگران را طالبيد خداوندنيز به شما و خانواده جنابعالي كمك مي كندبطور يه چنيد قبل ار خطر بزرگي خانوده يتان رهايي پيد اكر پس مي بايست به شكران هآننذر خود را اداكنيد
2- از اينكه ديگران سخنان خيرخواهنه شما را درك نيم كنند ناراحت نباشيد پس به كسي نصيحت كنيد كه به حرف شما گوش مي دهد زيرا لسانالغيب ني در بيت هشتم فرمايد ( بر دو چشم سرگشته من بايد هزار با ر دريغ خورد زيرا با آنكه مانند دو آينه است ولي آن بخت و سعادتت را ندار كه نمايانگر چهره زيباي يار شود )
3- فرزندم جنابعالي مشكلي درايد ولي برا يحل آن از بليراهه اقدام نمو دهايدو متاسفانه ديگران شمار ا د راين راه داخل كرده اند كه نمي بايست انجام مي داديد زيار كسي كه داراي قلبي مهربان وپاك مي باشدنبايد به حرف نامحرمان گوش كند فرزندم مطلاقاً با افراد افيوني و بداخلاق وبد عهد نشست و برخاست نكنيد
4- اين نيت با كمي حوصله و شكيبايي انجام م ييرد و شتاب جايز نمي باشد ولي به زودي مقدمات كا ر آن انجام ميگيرد
5- فرزندم هيچ كس به اندازه همسر نامناسب مزه دنيارا براي انسان تلخ نمي كند وهمسر خوش تيپ بد اخلاق گياه مذبله است كه دهان را هميشه تلاخ مي كند و لي همسر نهربان وهمراه و با حوصله دنيايي اززيبايي و آسايش است
6- مسافرت را توصيه نمي كنم ولي خريد و فروش خوبست و تغيير شغل فعلاً صلاح نمي باشد چون به زودي موقعيت بهتري خواهيد داشت
لطفا شرح تفال را در ویدیو زیر تماشا کنید ...
با آموزش جذاب اوریگامی به کودک خود خلاقیت را در آنها شکوفا کنید و غزیزانتان را به ساخت کاردستیهای محبوب تشویق کنید ...
با آموزش جذاب اوریگامی دستمال سفره به کودک خود خلاقیت را در آنها شکوفا کنید وغزیزانتان را به ساخت کاردستیهای محبوب تشویق کنید و همزمان سفرهای مهمانی خود را زیباتر کنید ...
کمی بیشتر در خصوص غزل بدانید :
شرح غزل :
معانی لغات غزل (344)
کران : حدّ و مرز، انتها .
به تَرکِ خدمت پیر مغان ... : خدمت پیر مغان را ترک ...
مصلحت : خیر، صلاح .
آفتاب قدح : ( اضافه تشبیهی ) قدح یعنی کاسه بزرگ شراب با آفتاب تشبیه شده .
ارتفاع : بلندی، بهره برداری از محصول، در اصطلاح نجوم به مقدار اوج کواکب از افق تا سمت الرأس گویند که حداکثر آن 90 درجه است .
طالع : در اصطلاح نجوم وضعیّـت منطقة البروج و ستاره یی که در آن لحظه و وضعیت طلوع می کند اگر منطبق با لحظه ولادت کسی باشد کیفیت طالع سعد یا نحس بودن طلوع آن ستاره را طالع آن مولود گویند.
طالع وقت آنچنان نمی بینم : وقت را مناسب نمی بینم .
با خود دار : به همراه خود داشته باش .
مشایخ : بزرگان، پیرمردان قوم، مُرشدان .
دو آینه : کنایه از دو چشم .
عیان : آشکارا .
خمار : ملالت و دردسر پس از صرف شراب و مستی سنگین .
مویِ میان : 1. موی رسیده تا کمر ، 2. کمر باریک مانند مو .
سفینه : کشتی، دیوان شعر .
من و سفینه : من با سفینه ( واو تخصیصی ) .
بضاعت : سرمایه، مال، مکنت .
سخن دُرفشان : سخن بلیغ، سخن گهربار و با ارزش .
معانی ابیات غزل ( 344)
1) برای غم و اندوه روزگار که هیچ حد و مرز و پایانی ندارد به غیر از شراب ارغوانی رنگ، چاره یی نمیشناسم .
2) من دست از خدمتگزاری موبد پیر میکده معرفت نمی کشم، زیرا خیر و صلاح خود را در تَرکِ آن نمی بینم .
3) از جام شرابی که چون خورشید می درخشد، عیش و خوشی بهره برداری کن زیرا حال و احوال روزگار را چندن بر وفق مراد نمی بینم .
4) علامت مرد خدا، عاشق بودن اوست. این علامت را با خود داشته باش چراکه در سران و بزرگان جامعه امروزی، این نشان نمودار نیست!
5) بایستی بر دو چشم نگران و سرگشته من هزار بار افسوس خورد که با وجود آنکه به مانند دو آینه همه چیز در آن مشهود است، با آن، روی معشوق را به وضوح نمی بینم .
6) از آن لحظه که قامت سرو مانند تو از برابر چشمان اشک بار من دور شد، به جای دیدن سرو قامت تو جز آب روان چیز دیگری نمی بینم .
7) کسی در رنج خمارآلودگی، دیگر به من جرعه ای شراب نمی دهد نگاه کن که یک نفر اهل در میان مردم دیده نمی شود .
8) از من نشانی کمر باریک و موی بلند او را که دل در آن بسته بودم مپرس، چرا که ( از بس در آن باریک شده بودم) دیگر وجود خود را هم حس نمی کنم .
9) ( از این به بعد) سر و کار من با دفتر شعر حافظ است. چرا که به جز در این دریای سخن در هیچ جای دیگر کالای سخن گهرباری را سراغ ندارم .
شرح ابیات غزل (344)
وزن غزل : مفاعلن فعلاتن مفاعلن فع لن
بحر غزل : مجتّث مثمّن مخبون اصلم
*
خواجو کرمانی : گلــی بـه رنـگ تـو در بـوستان نمی بینم
بـه اعــــتـدال تـو ســروی روان نمی بینم
*
خواجو کرمانی یکی از شاعران دربار شیخ ابواسحاق و یکی از مداحان اوست. قصاید و ترکیب بند و ترجیع بندهای مطوّلی در مدح این پادشاه سروده که به شیوه شعرای مدّاح در لفّاظی و اغراق چیزی فروگذار نکرده است . حافظ در بدو شعر و شاعری اشعار خواجو را به دقت مطالعه و به ویژه در غزل، مدت ها از او تقلید می نمود . غزل های خواجو بسیار دلنشین و خوش بیان است چنان که به اعتقاد همگان اگر خورشید حافظ در آسمان ادب ایران طلوع نکرده بود اعتبار و درخشندگی غزل های او صد چندان جلوه می کرد .
حافظ در ایام جوانی این غزل را به استقبال غزل خواجو سروده و زمان سرودن آن به هنگام متواری بودن شاه ابواسحاق است و سعی او بر این بوده تا در قالب شِکوه وشکایت از رویدادهای زمانه به صورت ایهام وار منظور نظر خود را در غزل بازگو کند. به این سبب درمقایسه غزل خواجو با حافظ بدون در نظر گرفتن ایهاماتی که منظور نظر حافظ بوده غزل خواجو سلیس تر نمی نماید لیکن با توجه به التزامی که حافظ در خلق مضامین عرفانی و ایهامی داشته و با توجه به تجربه کمتر او در ساختن غزل، در مقایسه با غزل خواجو از مقام بالایی برخوردار است و ما در اینجا غزل خواجو را به معرض دید خوانندگان نهاده سپس توضیحاتی را به عرض می رسانیم :
گلـــی بـه رنـــگ تـو در بـوسـتـان نمی بینم
بـه اعــتـدال تـو ســــروی روان نمی بینم
سـتــاره یـی که ز بــرج شـرف شـود طــالـع
چـو مـــهر روی تـو بـر آســمان نمی بینم
ز چشــم مسـت تــو دل بـر نمی تـوانـم داشت
کــه هیـچ خسـته، چـنان ناتـوان نمی بینم
بــر آسـتان که غـباری چو شخص خاکی خویش
ز رهــگــذار تــو بــر آســتــان نمی بینم
ز عشــق روی تــو ســر در جـهـان نــهم روزی
ولــی ز عشـــق رخـت در جـهان نمی بینم
به قـاصــدی ســوی جـانـان روان کنـم جـان را
کـه پیـــک حضـرت او جـز روان نمی بینم
شــبـم بـه طـلـعـت او روز مـی شــود ور نــی
در آفــتـاب فــروغــی چــنـان نمی بینم
مــگر میــان ضـعیـفش تــن نحــیف مــن است
کـه هیچ هستـــی ازو در مــیان نمی بینم
ز بــحر عشــق گــرت دســت مـی دهد خـواجـو
کــــنار گــیر کـه آن را کـــران نمی بینم
غزل حافظ با بیان غم و اندوهی که از متواری شدن شاه ابواسحاق و تسلّط امیرمبارزالدّین به حافظ دست داده بوده شروع می شود. این نکته نشان واضحی است که حافظ شاعری است راست و صریح و بازگو کننده مکنونات قلبی و عقاید باطنی خود و برای بیان عقاید خویش هیچ گونه مقدمه چینی لازم نمی بیند و به همین دلیل در بیت دوم غزل موضوع مسئله روز خود را بیان می کند. در غزلی دیگر شرح داده شد که اطرافیان و دوستان حافظ که نان را به نرخ روز می خوردند او را به احتیاط سفارش می کرده و از تظاهر به فسق و درشت گویی نهی می کردند. او در این بیت می گوید :
به ترک خدمت پیر مغان نخواهم گفت چرا که مصلحت خود در آن نمی بینم
حافظ در بیت سوم به پیروی از خواجو که در بیت دوم غزل خود از برج شرف ستاره یی دم میزند و اصطلاحات نجومی را به کار می گیرد می فرماید : از آفتاب قدح ارتفاع عیش بگیر و همانطور که در معنای لغت ارتفاع گفته شد اندازه گیری اوج ستارگان از افق را ارتفاع می نامند اما حافظ از معنای دیگر لغت ارتفاع نیز سود جسته و آن بهره برداری از حاصل کشت و کار می باشد و معنای بیت چنین خواهد بود که تا می توانی به عیش و شادی و مستی بکوش و دست از دامن پیاله شراب مکش چرا که اوضاع و احوال زمانه را در زمان امیر مبارزالدین خوب و مطلوب نمی بینم و در عین حال شاعر پافشاری خویش را در مِـی خوارگی نشان داده و به صورت غیر مستقیم با تبلیغات نهی از منکر سلطان وقت به مبارزه بر می خیزد .
شاعر در بیت چهارم نشان عشق و عاشقی و معرفت به مبداء را نشان بارز مردان خدا می داند و این سخنی سخت منطبق با عقل و منطق است اما او این نشان را در امیر مبارزالدین متظاهر به مذهب نمی بیند و بلا فاصله در بیت پنجم به منظور نمایاندن تواضع خود می گوید افسوس که این دو چشم چون آینه من که همه چیز را به وضوح می بیند قادر به دیدن جمال خالق متعال، که آرزوی باطنی من است نمی باشد .
بالاخره مضمونی را که خواجو در بیت هشتم غزل خود آورده او هم در بیت هشتم غزل خود میگنجاند و به زبان و نحوه دیگری بازگو می کند . اهل بصیرت به خوبی در می یابند که تکرار مضمون نمی تواند امتیازی کسب کند مگر این که انحراف معنایی در آن کاملاً مشهود باشد و نظر خواننده و شنونده شعر را به موضوعی دیگر جز مضمون اولیه شاعر قبلی جلب نماید . و درست این کاری است که حافظ انجام داده و هر چند از مو و میان دل و هستی صحبت کرده اما مضمون آن تکراری نیست .
در پایان، دید عمیق حافظ و ابتکارات او در سرودن غزل هایی که به استقبال شعرای دیگر رفته حاکی از حسن سلیقه و قدرت و تسلّط او در امر شعر و شاعری است .
غزل به قلم علامه قزوینی :
غم زمانه که هیــچش کران نمی بینم دواش جز می چون ارغــــوان نمی بینم
به ترک خدمت پیرمغان نـخواهم گفت چرا که مصلحت خـــود در آن نمی بینم
ز آفــتاب قــدح ارتفـاع عیش بگیر چرا که طالــع وقــت آنچنان نمی بینم
نشان اهل خدا عاشقی ست با خود دار که در مشایــخ شهر این نشان نمی بینم
برین دو دیده حیران من هـزارفسوس که بــاد و آینه رویش عیــان نمی بینم
قد تــو تـا بشــد ازجویبار دیده من بجـای ســـرو جــزآب روان نمی بینم
درین خمار کَسَم جرعه یی نمی بخشد ببین که اهــل دلـی در جهان نمی بینم
نشــان موی میانش که دل درو بستم ز مـن مپـرس که خود در میان نمی بینم
من و سَفــینه حافظ که جز درین دریا بضاعــت سخــن دُرفشان نمی بینم
غزل به قلم شاملو :
#####
غزل به قلم الهی قمشه ای :
#####
غزل به قلم عطاری کرمانی :
غم زمانه كه هيچمس كران نمي بينم دواش جز مي چون ارغوان نمي بينم
به رتك خدمت پير مغان نخواهم گفت چرا كه مصلحت خود رد آن نمي بينم
درين خمار كسم جرعه اي نمي بخشد ببين كه اهل دلي در جهان نمي بينم
نشان اهل خدا عاشقيست با خود دار كه در مشايخ شهر ايننشان نمي بينم
نشان موي ميانش كه دل دان بستم زمن مپرس كه خود در ميان نمي بينم
قد تو تا بشد از جويبار ديده من به جاي سرو جر آب روان نمي بينم
برين دو ديده حريان من هزار افسوس كه با دو آينه رويش عيان نمي بينم
من و سفينه حافظ كه جز درين دريا بضاعت سخن دلنشان نمي بينم
غزل را بشنوید :
#####
کلیپ های مرتبت با غزل :
#####
#####
#####
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر