با عضویت در کانال یوتیوب حافظ دیوان از ما حمایت فرمایید :: اینستاگرام :: کانال یوتیوب حافظ دیوان ::
غزلیات حافظ به ترتیب رَوی ( آخرین حرف اصلی قافیه یا ردیف ) :
  الف  |  ب  |  ت  |  ث  |  ج  |  ح  |  خ  |  د  |  ر  |  ز  |  س  |  ش  |  ع  |  غ  |  ف  |  ق  |  ک  |  ل  |  م  |  ن  |  و  |  ه  |  ی | برچسب ها

۱۳۹۳ مهر ۲۱, دوشنبه

فرخنده پيام - مرحبا طاير فرخ پی فرخنده پيام - غزل 310 - 427

427 - فرخنده پيام
مرحبا طاير فرخ پي فرخنده پيام     خير مقدم چه خبر يا ر كجا راه كدام
ايرب اين قافله را لطف ازل بدرقه باد   كه ازو خصم به دام آمد و معشوقه به كام
ماجراي من و معشقو مرا پايان نيست هرچه آغاز ندارد نپذيرد انجام
زلف دلدار چوزنار همي فرمايد   برو اي خواجه كه شد بر تن ما خرقه حرام
مرغ روحم كه همي زد زسر سدره صفير عاقبت دانه خال تو فكندش در دام
چشم خونبار مرا خواب نه درخور باشد من له يقب داء دنف كيف ينام
تو ترحم نكني بر من بيدل گفتم       ذاك دعواي وها انت و تلك الايام
گل زحد برد تنعم به كرم رخ بنماي     سرو مي نازد و خوش نيست خدا را بخرام
حافظ ار ميل به ابروي تو دارد شايد       جاي در گوشه محراب كنند اهل كلام


توضيحات :
مرحبا ( مبارك باد ) طاير فرخ پي ( منادا = شبه جمله = مرا د پيك جانان = اي پرونده مبارك قدم ) فرخنده پيام ( خجسته پيام آور ) راه كجا ( راه رسيدن به محبوب كجاست = كدام راه به جانب يار مي رسد ) يارب ( پروردگارا ) قافله ( كاروان ) لطف ازل ( لطف و محبت ديرينه ) بدرقه ( نگهبان راه كاروان ) كه ازاو ( از مباركي آن = اين قافله باعث شد ) خصم ( دشمن ) معشوقه به كام ( كامراني جانان = سازگاري معشوق ) معني بيت 3( داستان من ومعشوق ازلي و ابدي ( خداوند ) پايان ناپذير ست زيرا هر چيز كه ازلي و ابدي باشد پاياني ) معني بيت 4( گيسوي محبوب دستور مي فرمايد كه كمر بند ويژه كفر را ببند و دسنور به كفر مي دهد پس اي خواجه برو كه ديگر خره بر تن ما حرام است چون موجب ريا مي شود ) معني بيت 5( پرنده روح آسماني من كه آسمان هفتم بر بلاي شاخه درخت سدلامنتهي بانگ سر م يدهد سرانجام به هواي دانه خال محبوب گرفتار شد و به زمني افتاد ) خور ( شايسته ) معني مصراع دوم بيتهاي 6-7 به ترتيب( كسي را كه دردي كشنده است چگونه برهم تواند گذارد = ادعاي من اين سات و اين تويي كهبي مهري و اين روزگار من است )

نتيجه تفال :
1-   خواجه در بيتهاي 8-9- به ترتيب فرمايد (گل ناز پروردگي و خود نمايي ار ا زاندازه بيشتر كرد از روي بخشش چهره ايت را نشان بده تا او شرمسار شود زيرا سور مي بالد و ناز مي كند و خوب نيست كه تو قامت استوار خود را نمايان نسازي )( اگر حافظ ميل به ابروي تو دارد در واقع لايق و شايسته اين كار است زيرا اهل رمز و كلام جايش در گوشه محراب مي باشد ) لسان الغيب از قلب شما سخن گفت
2-   بخت و اقبال جنابعالي بسيار خوبست از اين پس سعادت يار شماست و دوران سختي وناراحتي پايان پذيرفت خبري خوش در راه مي باشد شاهين كاميابي قصد نشستن بر خانه شما را دارد مبادا با بي احتياطي ي عجله و عدم توجه آنرا به پرواز در آوريد زيرا اين نيت موجب مي شود از غم و اندوه رها شودي و ار شما رونق پيدا كند بطوري كه حسودان چشم ديدن شما را نخواهندداشت
3-   خبر خوشي دريافت مي كنيد بيمار تا دوماه ديگر شفا مي يابد قرض اداد مي شود و مسكن و كار بر وفق مراد خواهد بود ملاقات مهمي و مسافرت خيري در پيش مي باشد پس نگراني شما در مورد مسافرتان بي مورد مي باشد نذر خود را ادا كنيد
4-   فرزندم پرپر شدن گل قصاص دلبستگي قبلي اوستا ي خوانند ه محترم وقتي از ساحل آشوب زده زندگي ديگران مي گذري سعي كن كمتر به كفها چشم بدوزي بلكه بايد صافي دريا را تماشا كني
5-   قلب شما به زيبايي تمام گلهاست خوشا هب حال كسي كه برايش قلبتان مي تپد همواره خدا يار شماست نگران نباشيد

لطفا شرح تفال را در ویدیو زیر تماشا کنید ...
با آموزش جذاب اوریگامی به کودک خود خلاقیت را در آنها شکوفا کنید و غزیزانتان را به ساخت کاردستیهای محبوب تشویق کنید ...
با آموزش جذاب اوریگامی دستمال سفره به کودک خود خلاقیت را در آنها شکوفا کنید وغزیزانتان را به ساخت کاردستیهای محبوب تشویق کنید و همزمان سفرهای مهمانی خود را زیباتر کنید ...
کمی بیشتر در خصوص غزل بدانید :

شرح غزل :

معانی لغات غزل(310)

مَرحبا : (شبه جمله) این لفظ در عرب برای تعظیم مهمان گویند، خوش آمدی، خیر مقدم، زه، آفرین (کلمه تحسین و تشویق است).

طایر : پرنده و کنایتاً به معنای پیک و قاصد .

فرّخ پی : مبارک قدم .

فرخنده پیام : خجسته پیام، خوش خبر .

خیر مقدم : مترادف مرحبا، خوش آمدی .

چه خبر : تازه چه خبر؟

راه کدام : راه رسیدن به دوست کدام است؟

لطف ازل : لطف دیرینه آفریدگار .

بدرقه : پشت و پناه، پشتیبان، راهنمای کاروان .

از او : از اثر وجود او .

ماجرا : آنچه گذشت، داستان، سرگذشت .

تنعّم : به ناز و نعمت گذرانیدن .

به کَرَم : از روی بزرگواری، از روی عنایت .

خوش نیست : به نظر من خوش و خوب نیست، خوش آیند نیست .

زُنّار : رشته و ریسمانی که زرتشتیان به هنگام عبادت به کمر بسته و با خواندن اوراد آن را گشوده و بر آن دست می کشند، کنایه از نشان و علامت کفر .

چو زنّار همی فرماید : چون امر به زُنار بستن می کند .

سِدرَه : درخت سدری در بهشت به نام سدرة المنتهی که از آن به بعد فرشتگان را اجازه و قدرت عبور نیست.

درخور : شایسته، لایق .

مَن : کسی که .

لَهُ : برای او.

یَقتُلُ : کُشنده .

یَقبِل : پذیراست .

داء : درد .

دَنَف : بیماری مزمن، مرض دائمی لاعلاج .

کیف : چگونه .

یُنام : می خوابد، تواند خوابید .

مَن لَهُ یقتُلُ داء دَنَفٍ کیف یُنام : مَن لَهُ داء دَنَفٍ یقتُلُ کیف یُنام؟ کسی که درد دائمی مزمن او را از پای درمی آورد چگونه می تواند به خواب رود ؟

مُخلِص : بی ریا، صاف و صادق و بدون شیله پیله .

بی دل : دل از دست داده، شیفته .

ذاکَ : (اسم اشاره) این است، همین است .

دَعوایَ : دعوای من، دادخواست من .

وَ : حرف ربط .

ها : این .

اَنتَ : تو .

تلک الایام : این روزگار .

ذاکَ دَعوایَ وَ ها اَنتَ وَ تلکَ الاَیّام : دعوای من همین است و حال تو و این هم گردش ایام (که صحت ادعای مرا به تو ثابت خواهد کرد) .

اهل کلام : اهل سخن و اهل وعظ .



معانی ابیات غزل (310)

1)      خوش آمدی! ای پرنده خوش قدم و خوش خبر! آمدنت به خیر، تازه چه خبر؟ دوست کجاست؟ راه رسیدن به او کدام است ؟

2)      پروردگارا ! لطف و عنایت دیرینه تو پشتیبان و راهنمای این کاروان باد که از اثر او دشمن به دام افتاد و معشوق به کام ما شد.

3)      برای داستان من و معشوقم پایانی متصوّر نیست، چرا که هرچه ازلی و قدیم باشد برای آن پایانی نخواهد بود .

4)      گل، ناز و نعمت را به منتهای حدّ خود رسانیده و سرو در چمن به خود می نازد و این به نظر من خوش نمی آید. از برای خدا تو خرامیدن و جلوه گری را آغاز کن .

5)      به هنگامی که زلف دلدار، امر به بستن زنّار می دهد، ای شیخ دست از سرم بردار که خرقه زهد بر پیکار ما حرام و نارواست .

6)      مرغ روح من که از سَرِ درخت سدره، آزادانه در حال آوازه خوانی بود عاقبت دانه خال تو او را به دام عشق خود گرفتار کرد .

7)      چشم بیمار من شایستگی خواب راندارد. چگونه کسی که درد دائمی مزمن (او را از پای درمی آورد) (را پذیراست) می تواند بخوابد ؟

8)      تو بر من که دوست بی ریای توام رحم نخواهی کرد و من این مطلب را که شارح دعوای من است در اینجا گفتم. حال این تو و این هم گردش ایّام (که صحّت ادّعای مرا ثابت خواهد کرد) .

9)      اگر حافظ به ابروان تو مایل شد جای آن را دارد، چرا که مدرّسین کلام خدا در گوشه یی از مسجد می نشینند (و به درس و بحث می پردازند).



شرح ابیات غزل (310)

وزن غزل : فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلات

بحر غزل : رمل مثمّن مخبون مقصور

*

           سلطان اویس ایلکانی در سال 776 در تبریز درگذشت و پسرش سلطان حسین جلایر را به جای او نشانیدند . او جوان و کم تجربه بود و اطرافیان او به شاه شجاع متوسل شدند تا آذربایجان را تصرف کند. شاه شجاع اوایل سال 777 با دوازده هزار نفر سرباز عام تبریز شد و در ناحیه چرماخوران با سپاهیان سلطان حسین که 24 هزار بودند درگیر و فاتح شد و مدّت 14 ماه در تبریز متوطن و به عیش و نوش مشغول بود. عاقبت به سبب درد پای ناشی از نقرص و تحریکات شاه یحیی که قصد تصرف شیراز را داشت از تبریز به قصد سرکوبی شاه یحیی حرکت و یزد را در محاصره گرفت لیکن با وساطت دخترش که همسر شاه یحیی بود بار دیگر برادرزاده خود را بخشیده و در سال 779 به شیراز مراجعه نمود .

          این غزل را حافظ در زمانی که شاه شجاع در تبریز به عیش و نوش مشغول بوده و پس از رسیدن خبری از او، و احتمالاً در پاسخ نامه و خبر، سروده است . حافظ با اینکه قلباً از رفتار شاه شجاع نسبت به خود راضی نبوده به حکم وظیفه یی که در دستگاه او بعهده داشته، مراودات خود را با شاه شجاع برقرار نگاه می داشته است . و در این غزل نکاتی به چشم می خورد که شایسته دقّت و بررسی است .

         حافظ متملّق نیست و اشتباهات شاه شجاع را به کنایه در غزل بازگو کرده به سمع شاه می رساند و فرق است بین این شاعر آزاده و دیگر شاعران معاصر او. به عنوان مثال به محض اینکه شاه شجاع تبریز را متصرّف شد سلمان ساوجی که عمری شاعر درگاه آل جلایر بود چون اوضاع را دگرگون یافت دو قصیده غرّا در مدح شاه شجاع سرود که در دیوان او ضبط است. اما حافظ در این غزل شاه شجاع را متهم به بی وفایی و عهد شکنی کرده است. برای درک ایهام این غزل شایسته است به این نکته توجه کنیم که هرگاه حافظ بخواهد مطالبی را که جنبه انتقادی آن شدید است بسراید به زبان عربی متوسل می شود تا جنبه استتار را حتی الامکان مراعات کرده باشد، و در این غزل نیز به چنین شیوه یی متوسل شده است :

1-     در بیت نخست سخن از قاصدی است که از تبریز آمده و شاعر از او احوال شاه را جویا می شود .

2-    در بیت دوم شاعر در حقِّ ارتش شاه شجاع به دعاگویی می پردازد .

3-    در بیت سوم شاعر می گوید روابط بین من وشاه شجاع چیزی نیست که به این زودی ها فیصله یابد !

4-    در بیت چهارم شاه شجاع را به بازگشت به شیراز فرا می خواند.

5-    در بیت پنجم به زاهدان ریایی دهن کجی می کند .

6-    در بیت ششم حافظ صراحتاً می گوید من آزادمرد وارسته یی بودم که دست سرنوشت مرا به تو وابسته گرفتار کرد .

7-    و در بیت هفتم می فرماید که در حال حاضر آسودگی و راحت بر من حرام شده است .

8-    حافظ در بیت هشتم عاقبت کار خود را پیش بینی می کند و می گوید من می دانم که تو برمن رحم نخواهی کرد و من این مطلب را امروز با تو در میان می گذارم. حال این تو و این گردش ایام که به زودی صحّت ادعای مرا ثابت خواهد کرد.

          این سخن سخنی است شجاعانه و با لحن تند، آن چنان که حافظ مجبور می شود به صورت ملمّع بازگو کند زیرا می داند که شاه شجاع به زبان عربی وارد و به دقایق آن آشناست. در واقع همانطور که در معنی بیت هشتم مشروحاً بیان شد، این کلامی است که با توبیخ و شماتت همراه است و به نظر این ناتوان، ما از همین بیت می توانیم پی به روحیه شجاع حافظ ببریم که به شاه شجاع چگونه تاخته است ! آنگاه او را با سلمان ساوجی مقایسه کنیم .

  9- شاعر در بیت مقطع، حالت قهر و دلگیری خود را به نحوی لطیف بازگو می کند که جای آن دارد با توضیحی به آن بپردازیم :

           از زمان های گذشته تا الی یومنا هذا، مدرّسین حوزه دینی در گوشه و کنار مساجد نشسته و طلّاب علوم دینی گرداگرد آن ها جمع و به سخنان آن ها گوش فرا می دهند. این بدان معناست که اهل کلام رو به محراب نمی ایستند بلکه در گوشه و کنار محراب (حتّی پشت به محراب) به صورت مجتمع درآمده و به تدریس و کار خود مشغول می شوند .

           حافظ در این بیت می خواهد به شاه حالی کند که اگر من هنوز مختصر تمایلی در دل نسبت به دستگاه تو (محراب ابرویت) دارم بدین سبب است که اهل کلام هم در مسجد جمع می شوند و بدون اعتنا به جهت محراب یک گوشه یی نشسته و به کار خود مشغول می شوند! من هم اگر در دستگاه تو وارد شدم هدف خود را دنبال می کنم. لطافت این ایهام به حدّی است که پس از درکِ آن انسان بی اختیار در برابر قدرت بیان و شجاعت ذاتی این شاعر آزاده سر تعظیم فرود می آورد .

         در پایان شادروان خانلری در مصراع دوم بیت هفتم این غزل به جای (یقتل) کلمه (یقبل) آورده اند که معنا را لطیف تر می سازد و به این سبب در معنای بیت به هر دو صورت توجه شده است .


غزل به قلم علامه قزوینی :

مرحبا طاير فرخ پی فرخنده پيام          خير مقدم چه خبر دوست کجا راه کدام
يا رب اين قافله را لطف ازل بدرقه باد         که از او خصم به دام آمد و معشوقه به کام
ماجرای من و معشوق مرا پايان نيست         هر چه آغاز ندارد نپذيرد انجام
گل ز حد برد تنعم نفسی رخ بنما         سرو می‌نازد و خوش نيست خدا را بخرام
زلف دلدار چو زنار همی‌فرمايد         برو ای شيخ که شد بر تن ما خرقه حرام
مرغ روحم که همی‌زد ز سر سدره صفير         عاقبت دانه خال تو فکندش در دام
چشم بيمار مرا خواب نه درخور باشد         من له يقتل دائ دنف کيف ينام
تو ترحم نکنی بر من مخلص گفتم         ذاک دعوای و ها انت و تلک الايام
حافظ ار ميل به ابروی تو دارد شايد         جای در گوشه محراب کنند اهل کلام


غزل به قلم شاملو : 

#####

غزل به قلم الهی قمشه ای :

#####

غزل به قلم عطاری کرمانی :

مرحبا طاير فرخ پي فرخنده پيام     خير مقدم چه خبر يا ر كجا راه كدام
ايرب اين قافله را لطف ازل بدرقه باد   كه ازو خصم به دام آمد و معشوقه به كام
ماجراي من و معشقو مرا پايان نيست هرچه آغاز ندارد نپذيرد انجام
زلف دلدار چوزنار همي فرمايد   برو اي خواجه كه شد بر تن ما خرقه حرام
مرغ روحم كه همي زد زسر سدره صفير عاقبت دانه خال تو فكندش در دام
چشم خونبار مرا خواب نه درخور باشد من له يقب داء دنف كيف ينام
تو ترحم نكني بر من بيدل گفتم       ذاك دعواي وها انت و تلك الايام
گل زحد برد تنعم به كرم رخ بنماي     سرو مي نازد و خوش نيست خدا را بخرام
حافظ ار ميل به ابروي تو دارد شايد       جاي در گوشه محراب كنند اهل كلام

غزل را بشنوید :

#####


کلیپ های مرتبت با غزل :

#####

#####

#####

۴ نظر: