479 - عروس بخت
در سراي مغان رفته بود و آب زده نشسته پير و صاليي به شيخ و شاب زده
سبو كشان همه در بندگيش بسته كمر ولي از ترك كله چتر بر سحاب زده
شعاع جام و قدح نور ماه پوشيده عذار مغبچگان راه آفتاب زده
عروس بخت در آن حجله با هزاران ناز شكسته كسمه و بر برگ گل كلاب زده
زشور و عربده شاهدان شيرين كار شكر شكسته سمن ريخته رباب زده
سلام كردم و با من به روي خندان گفت كه اي خماركش مفلس شراب زده
كه اين كن كه تو كردي به ضعف همت وراي زگنج خانه شده خيمه بر خراب زده
وصال دولت بيدار ترسمت ندهند چه خفته اي تو در آغوش بخت خواب زده
فلك جنيبه كش شاه نصره الدين است بيا ببين ملكش دست در ركاب زده
خرد كه مفهم غيب است بهر كسب شرف زبام عرش صدش بوسه بر جناب زده
بيا به ميكده حافظ كه بر تو عرضه كنم هزار صف زعاهاي مستجاب زده
توضيحات :
سراي مغان ( خانه پير مي فروش ) آب زده ( آبپاشي كرده ) پير ( مرشد ) صلا ( دعوت ) شاب ( جوان ) سبو كشان ( باده نوشان معرفت ) ولي ز ترك كله ( پيرو مرشد از مقام بلندي كه دارد از ترك كلاه او بر بالاي ابر چتري گسترده شده )شعاع جام ( پرتو باده ) مغبچگان ( شاهد و ساقي ) كسمه ( سرزلف را قيچي كردن و خم دادن ) شكسته كسمه ( موي او را پيچ و خم داده ) برگ گل ( چهره محبوب ) شاهدان ( زيبا رويان ) شور ( غوغا) عربده ( ستيزه جويي ) شكر شكسته ( شاخ نباتها خرده شده ) سمن ريخته ( گلها پراكنده و پرپر شده ) رباب زده ( ساز و آلت موسيقي گوشمالي داده شده ) خماركش ( باده خور ) مفلس ( فقير ) شراب زده ( بدحال و عاشق ) خانه ( دنيا و ثروت ) خيمه خراب زاده ( ميخانه فلك روزگار) جنيبه كش ( فرشته ) خرد ( عقل ) ملهم ( آموخته ) شرف ( بزرگي ) بام عرش ( آسمان ) زده ( بسته و آراسته ) بيا ( بشتاب ) هزار صفت ( هزار صفت آراسته )
نتيجه تفال :
1- خواجه در بيت هاي 1-2- آخر فرمايد ( پيشگاه خانه پير مي فروشان آب پاشيده و پاكيزه بود و مرشد پير و با تجربه بر صدر مجلس نشسته و به دعوت پير و جوان پرداخته بود )( همه باده نشان با آنكه از نظر قدر و منزلت كلاهشان سايه بر آسمان مي انداخت به چاكري پيرو ميان بسته بودند ) ( اي حافظ به ميخانه معرفت بشتاب تا هزار صف آراسته از دعاهاي به اجابت رسيده رندان را بر تو آشكار كنم ) خود تقسير كنيد
2- براي اجراي اين نيت ضروريست ابتدا با استادي ماهرو با تجربه مشورت كنيد و از او راهنمايي بخواهيد و آنگاه اقدام كنيد زيرا پيرو و مرشد بر همه مسايل آگاه و عارف است و شما بايد از تجربه آنان بهره مند شويد
3- درشتي نكنيد و با بزرگتر از خود با ادب سخن بگوييد و دست از لجاجت برداريد خدمت به پدر و مادر و بزرگترها بسيار ارزشمند است و از هر ثروتي در جهان با ارزش تر است
4- كسي يا چيزي يا كاري را كه دوست داريد اگ ربا مشورت باشد حتماً به دست مي آوردي و اين نيت بر آورده مي شود و اضطراب شما ناشي از دو دولي و ترديد شماست كه بايد جداً برطرف سازيد تا موفق شويد قلب كسي را كه چند روز قبل آزرده ايد به سدت آوردي زيرا دعايش مستجاب مي شود
5- عزيزم هر كه در زندگاني خود ميانه روي پيشه سازد خدايش روزي بخشد و هركس اسراف و تبذير پيش گيرد خدايش محروم فرمايد
6- مسافرتي در پيش است ولي انجام نمي گيرد طلاق نيز زود است و برا ي ازدواج مقدماتش فراهم نمي باشد در امور علمي و هنري موفقيت همراه شماست
کمی بیشتر در خصوص غزل بدانید :
شرح غزل :
معاني لغات غزل (421)
سراي مغان: خانه مُغ ها، جايگاه موبدان دين زرتشت، كنايه از خانقاه شيخ تقي الدين محمد دادا در يزد.
پير: پير مغان، كنايه از شيخ دادا فرزند شيخ تقي الدين محمد دادا كه به هنگام ورود حافظ به يزد صاحب خانقاه پدر و ميزبان حافظ بود.
صلا: دعوت.
شيخ و شاب: پير و جوان.
سبوكشان: خدمه ميخانه كه كارشان آوردن سبوي شراب از زيرزمين ميخانه پس از صاف كردن شراب خُم و ريختن آن در سبو بوده و به ساقي جهت توزيع تحويل مي داده اند. كنايه از صوفيان و مريدان حاضر در خانقاه شيخ دادا در يزد.
تَركِ كله: ترك كلاه، يا يا قسمت كلاه درويشان كه به هم دوخته و تَرك تَرك است.
چتر: سايبان.
سحاب: ابر.
شعاع: اشعه، پرتو، فروغ.
پوشيده: پنهان كرده، تحت الشعاع خود قرار داده.
عذار: چهره.
مُغ بچگان: بچه مغ ها، كنايه از خدمه ميخانه و در اينجا كنايه از خدمتگزاران خانقاه دادا.
راه آفتاب زده: راه را بر آفتاب سدّ كرده.
عروس بخت: (اضافه تشبيهي) بخت به عروس تشبيه شده.
حجله: (استعاره) منظور خانقاه شيخ دادا.
كَسْمه: قسمتي از موي زلف كه سر آن را مقراض كنند و خم داده بر رخسار گذارند و آن را پيچه نيز گويند (يادداشت علامه قزويني).
برگ گل: (استعاره) منظور گونه و چهره مانند برگ گل.
شور و عربده: جوش و خروش و داد و فرياد.
شاهدان شيرين كار: زيبارويان شيرين حركات، خدمه با سليقه و هنرمند.
شكر شكسته: بازار شيريني شكر شكسته شده و از رونق افتاده.
سمن ريخته: گلبرگهاي ياسمن بر زمين ريخته، آبروي ياسمن ريخته.
رباب زده: رباب كه نوعي از آلت موسيقي است در اثر شور و عربده شاهدان شيرين كار، با پا زده و به گوشه يي افتاده بود، كنايه از حالت وجد و سماع صوفيان در خانقاه.
سلام كردم: به پير و مرشد خانقاه سلام كردم.
خماركَش: خمار آلوده، كسي كه رنج و دردسر بعد از پريدن كيف شراب از سر را تحمل مي كند.
مفلس: تهيدست، بي چيز.
شراب زده: مي زده، معتاد به شراب.
كه اين كند كه تو كردي: چه كسي و كدام عاقلي اين كاري را كه تو كرده يي مرتكب مي شود؟
به ضعف همت و رأي: بر اثر سستي همت و فكر و اراده.
گنج خانه: مخزن و جايگاه گنج، كنايه از شيراز مركز قدرت و امكانات است.
خيمه بر خراب زده: در خرابه سكني كرده، كنايه از آمدن به يزد.
وصال دولت بيدار ترسمت ندهند: از آن مي ترسم كه دولت بيدار اجازه ملاقات و وصال به تو ندهند.
بخت خواب زده: بختي كه به خواب فرو رفته، بخت نامساعد.
بيا به ميكده حافظ: حافظ به اين خانقاه بيا.
بر تو عرضه كنم: به تو نشان دهم.
هزار صف: صف هزاران نفر.
دعاهاي مستجاب زده: دعاها و درخواستهاي مستجاب شده و به اجابت رسيده.
جبينه كش: يدك كش، كسي كه اسب يدك را مي كشد.
شاه نصرت الدين: شاه يحيي حاكم وقت يزد و داماد و برادر زاده شاه شجاع.
ملكش: فرشته اش.
دست در ركاب زده: ركاب او را گرفته كه سوار شود.
مُلهِم: الهام شده، در دل افكنده شده، اسم مفعول الهام.
جناب: درگاه.
معاني ابيات غزل (421)
(1) محوطه جلوي خانه پير مغان جارو زده و آب پاشي شده بود و پير مغان در آن نشسته و پيران و جوانان را به آنجا دعوت مي كرد.
(2) خدمتگزاراني كه گوشه كلاهشان بر، ابر سايه مي افكند همگي در برابر او كمر خدمت بسته بودند.
(3) فروغ جام و قدح باده، نور ماه را تحت الشعاع خود قرار داده و چهره خدمه، راه را بر آفتاب بسته بود.
(4) در آن جايگاه، بخت و اقبال، مانند عروسي طره خود را بر روي پيشاني شكسته و بر چهره چون برگ گل خود گلاب زده و با ناز فراوان نشسته بود.
(5) از جوش و خروش و فرياد خدمه زيبا روي شيرين حركات، بازار شيريني شكر شكسته و گلبرگهاي ياسمن بر زمين ريخته و رباب به گوشه يي افتاده بود.
(6) (وارد شده) سلام كردم و پير خانقاه با رويي خندان به من گفت: اي خمارآلوده تهيدست مي پرست…
(7) … چه كسي اين كاري را كه تو از سستي همت و اراده كرده يي انجام مي دهد كه از خزانه گنج (شيراز) خود را درافكنده و به اين خرابه (يزد) بيفكند؟
(8) از آن بيم دارم كه دولت بيدار (شاه يحيي) اجازه ملاقات به تو ندهد زيرا در حال حاضر بخت تو به خواب رفته و تو در آغوش اين بخت خفته خوابيده يي.
(9) حافظ (از من بشنو و) به اين خانقاه بيا تا صف هاي زيادي از آنها كه درخواستهايشان به اجابت رسيده به تو نشان بدهم.
(10) سپهر گردون اسب يدكِ شاه نصره الدين را مي كشد (و) بيا و ببين كه فرشته ركاب اسب او را نگهداشته است.
(11) خرد كه براي به دست آوردن شرف از عالم غيب الهام گرفت، از بالاي عرش برين آستانه بوس درگاه اوست.
شرح ابيات غزل (421)
وزن غزل: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن
بحر غزل: مجتّث مثمّن مخبون محذوف
٭
امير خسرو دهلوي: شراب خورده و ناشسته روي و خواب زده، هزار طعنه خوبي بر آفتاب زده
٭
حافظ اين غزل را در سفر تبعيد به يزد سروده و اين اولين سروده وي در شهر يزد است كه در تعريف خانقاه شيخ دادا سروده شده نه در مدح شيخ يحيي.
شرح اين غزل در مبحث (چرا حافظ به يزد تبعيد شد) و در صفحات 4-81 اين دفتر مفصلاً آمده و به خوانندگان محترم توصيه مي شود اين مبحث و شرح اين غزل را در آنجا مطالعه فرمايند.
مختصر كلام آنكه حافظ به محض رسيدن به يزد در خانقاه شيخ دادا نزول و مأوي مي كند و اين غزل كه يكي از غزل هاي ناب اين شاعر عارف است در وصف خانقاه شيخ دادا سروده شده كه در آن زمان توسط يكي از فرزندان شيخ تقي الدين محمد دادا باني اين خانقاه اداره مي شده است.
همان طور كه در شرح اين غزل در صفحه 4-81 آمده حافظ پس از شرح مشخصات خانقاه و مذاكره با شيخ دادا توصيه آن عارف بزرگ را نپذيرفته و علي رغم نظر او تصميم به ملاقات با شاه يحيي برادرزاده و داماد شاه شجاع و حاكم يزد مي گيرد. براي اين كار غزل بالا را كه در مدح و تعريف خانقاه شيخ دادا و عارف نامي آن شيخ دادا سروده بوده و با اضافه كردن دو بيت آن ، براي شاه يحيي مي فرستد ليكن همان طور كه شيخ دادا پيش بيني كرده بود شاه يحيي از ملاقات و تفقد در حق شاعر اجتناب مي ورزد.
شرح جلالی بر حافظ – دکتر عبدالحسین جلالی
غزل به قلم علامه قزوینی :
در سرای مغان رفته بود و آب زده نشسته پير و صلايی به شيخ و شاب زده
سبوکشان همه در بندگيش بسته کمر ولی ز ترک کله چتر بر سحاب زده
شعاع جام و قدح نور ماه پوشيده عذار مغبچگان راه آفتاب زده
عروس بخت در آن حجله با هزاران ناز شکسته کسمه و بر برگ گل گلاب زده
گرفته ساغر عشرت فرشته رحمت ز جرعه بر رخ حور و پری گلاب زده
ز شور و عربده شاهدان شيرين کار شکر شکسته سمن ريخته رباب زده
سلام کردم و با من به روی خندان گفت که ای خمارکش مفلس شراب زده
که اين کند که تو کردی به ضعف همت و رای ز گنج خانه شده خيمه بر خراب زده
وصال دولت بيدار ترسمت ندهند که خفته‌ای تو در آغوش بخت خواب زده
بيا به ميکده حافظ که بر تو عرضه کنم هزار صف ز دعاهای مستجاب زده
فلک جنيبه کش شاه نصره الدين است بيا ببين ملکش دست در رکاب زده
خرد که ملهم غيب است بهر کسب شرف ز بام عرش صدش بوسه بر جناب زده
غزل به قلم شاملو :
#####
غزل به قلم الهی قمشه ای :
#####
غزل به قلم عطاری کرمانی :
در سراي مغان رفته بود و آب زده نشسته پير و صاليي به شيخ و شاب زده
سبو كشان همه در بندگيش بسته كمر ولي از ترك كله چتر بر سحاب زده
شعاع جام و قدح نور ماه پوشيده عذار مغبچگان راه آفتاب زده
عروس بخت در آن حجله با هزاران ناز شكسته كسمه و بر برگ گل كلاب زده
زشور و عربده شاهدان شيرين كار شكر شكسته سمن ريخته رباب زده
سلام كردم و با من به روي خندان گفت كه اي خماركش مفلس شراب زده
كه اين كن كه تو كردي به ضعف همت وراي زگنج خانه شده خيمه بر خراب زده
وصال دولت بيدار ترسمت ندهند چه خفته اي تو در آغوش بخت خواب زده
فلك جنيبه كش شاه نصره الدين است بيا ببين ملكش دست در ركاب زده
خرد كه مفهم غيب است بهر كسب شرف زبام عرش صدش بوسه بر جناب زده
بيا به ميكده حافظ كه بر تو عرضه كنم هزار صف زعاهاي مستجاب زده
غزل را بشنوید :
#####
کلیپ های مرتبت با غزل :
#####
#####
#####
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر